व्हर्टिगो हा एक प्रकारचा आजार आहे ज्यामध्ये रुग्णाला स्वतःभोवती किंवा सभोवतालच्या गोष्टी फिरत आहेत असे वाटते, जरी प्रत्यक्षात असे होत नसते. हा चक्कर येण्याचा विकार आहे, जो शरीराच्या संतुलनासाठी जबाबदार असलेल्या अंतर्गत कान (Inner Ear) किंवा मेंदूशी संबंधित समस्येमुळे होतो.
व्हर्टिगोची लक्षणे
1. चक्कर येणे किंवा भोवळ येणे.
2. हालचाल केल्यावर त्रास वाढणे.
3. डोके हलके होणे किंवा अस्थिर वाटणे.
4. मतली (मळमळ) किंवा उलट्या होणे.
5. कानात गुंज (Ringing) किंवा अस्वस्थता वाटणे.
6. डोळ्यांच्या हालचालींमध्ये समस्या किंवा अस्पष्ट दृष्टी.
व्हर्टिगोचे प्रकार
1. परिफेरल व्हर्टिगो
• अंतर्गत कानाच्या समस्येमुळे होतो.
• सामान्यतः बेनाईन पॅरॉक्सिसमल पोजिशनल व्हर्टिगो (BPPV), व्हेस्टिब्युलर न्युरायटिस, किंवा मेनिएर्स रोगाशी संबंधित असतो.
2. सेंट्रल व्हर्टिगो
• मेंदूमध्ये समस्या (जसे की स्ट्रोक, ट्यूमर, किंवा न्यूरोलॉजिकल डिसऑर्डर) यामुळे होतो.
व्हर्टिगो होण्याची कारणे
1. BPPV (Benign Paroxysmal Positional Vertigo):
• कानातील छोट्या कॅल्शियम कणांच्या हालचालीमुळे होतो.
2. मेनिएर्स रोग:
• अंतर्गत कानात द्रवाचा साठा होतो.
3. व्हेस्टिब्युलर न्युरायटिस:
• कानातील व्हेस्टिब्युलर नर्व्हला होणारी सूज.
4. मेंदूशी संबंधित समस्या:
• स्ट्रोक, ट्यूमर, मायग्रेन.
5. इतर कारणे:
• डिहायड्रेशन, कमी रक्तदाब, मानसिक ताण, काही औषधांचा साइड इफेक्ट.
व्हर्टिगोवरील उपचार
1. औषधोपचार:
• चक्कर व मळमळ थांबवण्यासाठी औषधे
• जर संसर्ग असेल, तर अँटिबायोटिक्स दिली जातात.
2. Epley Maneuver:
• डॉक्टरांनी सांगितलेले काही डोके आणि शरीर हालचालीचे व्यायाम, ज्यामुळे BPPV बरा होतो.
3. फिजिओथेरपी (व्हेस्टिब्युलर रिहॅबिलिटेशन):
• शरीराचे संतुलन सुधारण्यासाठी व्यायाम.
4. आहार आणि जीवनशैलीत बदल:
• जास्त मीठ, कॅफिन, आणि अल्कोहोल टाळा.
• पुरेशी झोप आणि आराम घ्या.
5. तज्ञांचा सल्ला:
• जर मेंदूशी संबंधित समस्या असल्यास न्यूरोलॉजिस्ट किंवा ENT स्पेशालिस्टकडे जा.
कधी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा?
• चक्कर बरोबर हातपाय थंड पडणे किंवा बधिरता येणे.
• तीव्र डोकेदुखी, अस्पष्ट दृष्टी, किंवा बोलण्यात अडचण.
• वारंवार किंवा गंभीर चक्कर येणे.
व्हर्टिगो योग्य उपचाराने नियंत्रणात येऊ शकतो. त्यामुळे लक्षणे दिसल्यास विलंब न करता तज्ञांचा सल्ला घ्या.
